Gejan Stol houdt van stapelen. Of van elementen die ogenschijnlijk uit stapelingen bestaan. De overeenkomst zit ‘m in het ritme. Ritme, ordening, regelmaat, rust. Er zijn nog veel verbindende termen in deze opsomming te plaatsen. Tussen regelmaat en rust kan ‘veiligheid’ geplaatst worden. Pas ontspannen als alles netjes op zijn plaats staat. ‘Netjes’ uiteraard als mogelijkheid tussen ordening en regelmaat. Na ‘rust’ is de klus in het dagelijks leven geklaard en wordt het als afgerond beschouwd. Niet meer aan denken. Maar als een werk van Stol voltooid geacht wordt voor expositie, begint het pas. Want ritme door stapeling is een dagelijkse emotie, noem het nest instinct, dat de bezoeker meteen herkent. Echter, de stapelingen van Stol worden in een nadrukkelijke museale setting geëxposeerd, dus er moet meer zijn. Het ‘meer’ haalt de bezoeker uit haar eigen referentiekader. Zo projecteerde ondergetekende een ‘kariatide’ op Stapeling 6.

 

Een kariatide is een bouwkundige term, die een overkapping ondersteunende pilaar in de vorm van een vrouw omschrijft. De beroemdste kariatiden zijn de zes, meer dan twee meter hoge zuilvrouwen van het Erechtheion op de Akropolis van Athene uit de vijfde eeuw voor Christus. Volgens Vitruvius zijn dit de tot slaaf gemaakte vrouwen van Karyae, een stad die tijdens Grieks-Perzische oorlogen op het verkeerde paard wedde. De stad werd verwoest, de mannen gedood en de vrouwen gedoemd tot slavernij. De eeuwige last die op het hoofd van de kariatiden rust, staat symbool voor deze straf.

​

Waarom draaien vrouwen hier toch weer voor op? Hebben zij aandeel gehad in de besluitvorming om partij te kiezen voor het achteraf verkeerde leger? Hadden ze er andere ideeën over? Werd daar naar gevraagd? En in hoeverre schikken ze zich in hun lot? Dragen ze hun last nog steeds onder dwang van de veroveraars, de verantwoordelijkheid van hun last of loyaliteit jegens hun zusters? Ze staan fier rechtop, ze houden een plafond, een bescherming tegen weer en wind overeind en misschien stort alles wel in als een van de kariatiden ontsnapt of behoefte heeft aan pauze. Geknecht door geweld, houden deze vrouwen de hun opgedrongen verantwoordelijkheid gezamenlijk in stand. Nooit was er een letterlijker voorbeeld van vrouwelijke immanentie.

 

Maar de vrouwen van nu zijn vrijgevochten alleskunners. Al verstoten zij hun zusters die niet de laatste mode volgen in huid, haar of kleding en zijn jaloers op hen waarbij de nieuwste mode wel het gewenste effect heeft. Wat dat dan ook mag zijn. Of keuren elkaars properheid. Stralend wit wasgoed dat tot een maand lang in de linnenkast geparfumeerd is. Goede vrouwen gebruiken hygiënische wegwerpdoekjes om hun kinderen te beschermen tegen de bacteriële gevaren van het aanrecht, maar laten het design messenblok er wel op staan.

 

Zou het toeval zijn dat Stapeling 6 voornamelijk bestaat uit huishoudelijke gebruiksvoorwerpen?

 

Stapeling 6 is een menshoge assemblage van transparante opbergkratten, wasmanden van kunststof met lampenkappen, voorraadpotten, vazen en ruiten van glas. De opbergkratten worden in vorm gespiegeld en herhaald, afgewisseld met kleinere containers in verschillende structuren en doorsneden door de plat horizontaal geplaatste ruiten. Of de afweging er een is geweest van het effect van de lichtweerkaatsing of een fysiek evenwicht, het geheel heeft uiteindelijk een organische geleding. De twee boven elkaar gespiegelde kratten waar het geheel op rust, geven een idee van een archaïsche peplos. Nadrukkelijk in de breedte uitstekende elementen zoals de tl licht kappen en ruiten vormen ijkpunten voor heupen en schouders. Of glazen plafonds. Naar de top toe, het hoofd, de tooi, wordt de stapeling smaller. Dit heeft te maken me de toenemende instabiliteit in verhouding tot de toenemende hoogte. De voorwerpen zijn niet aan elkaar bevestigd, waardoor het zoeken naar het juiste evenwicht, zowel fysiek als intrinsiek, een tour de force is. Maar zolang de stapeling immanent op de plek blijft staan kloppen evenwicht en even licht. Een verplaatsing, een stap opzij en de ellende is niet te overzien. Bovendien missen veger en blik. Maar aannemelijker is dat de voorwerpen eerder zijn gekozen om hun transparante vormen, dan om hun huishoudelijke eigenschappen. In eerste instantie zie je de fiere glanzende verschijning, pas in tweede instantie waar deze uit samengesteld is.